Duyar mı kasıyorsunuz? Duyarlı mısınız?
Duyar mı kasıyorsunuz? Duyarlı mısınız?
Sosyal medyada bir anda konuşulan ve karşıma bir çok yerde çıkan reklam görseli nedeniyle bu yazıyı yazma ihtiyacı hissettim.
Yazıya başlamadan önce bu iki kavram arasındaki farka bakalım. Duyar kasmak genellikle sosyal medyada ve günlük yaşamda gerek konuşarak gerek yazılı veya görsel paylaşımlarla yapılmaktadır. Bu paylaşımlarla amaç paylaşım yapanın bahsedilen konuda aşırı duyarlı veya hassas görünme çalışmasıdır. İçinde ciddi oranda bir samimiyetsizlik kokusu vardır.
Örneğin bir tartışmada “erdemli” görünmek niyetiyle abartılı bir savunma davranışı hatta karşıdaki durumla ilgili empati yapmadan oradaki niyeti bile düşünmeden direk tokatlama kısmına geçme davranışını “duyar kasma” ya örnek olarak verebiliriz.
Duyarlı olmak ise bir konuda içten gelen hassasiyettir. Abartı duygu dışavurumunu çok göremediğimiz bir durumdur. Karşıt düşünce ve eylemin mantığını anlamaya çalışan ve ortada bir hata varsa bunu kibarca ifade etmeyi içeren bir durumdur.
Bu iki kavramı psikolojik olarak değerlendirmesini yapacak olursam temelde ilk olarak aradaki motivasyon farkını bilmemiz gerekir. Duyarlı olmada motivasyon içeriden gelir. Ahlaki ve vicdani nedenlerle kişi karşıdaki görüşü anlamak için objektif bakarak empati yapar. Bu genelde otantik bir benlik ve kişinin içsel değerleriyle tutarlı olur. Duyar kasmada ise motivasyon iç değil dışarısıdır. Yaşanılan toplumda kabul görme isteği nedeniyle ilgi çekmek ve olumlu bir imaj oluşturmak için bu davranışı sergiler. Bu durumda gerçek duygusu ve ahlaki değerlerinin dışında bir durumu da destekler görünebilmektedir. Sosyal onay ihtiyacını ve narsisistik eğilimlerini besleyen davranışlar sergilemektedir.
Bir diğer ayrıcı kavram empati seviyesidir. Duyarlı bir kişi karşıdaki kişinin duygusunu anlama ve onun neyi neden yaptığını anlayıp buna neden ihtiyaç duyduğunu anlamlandırmasıyla o görüş veya davranışla bağlantı kurma yeteneğine sahiptir. Empatiye dayalı davranış içsel tatmin ve huzur getirerek diğerleriyle sağlıklı ve anlamlı ilişki kurmasını sağlar. Duyar kasmada ise empati çok düşük seviyededir. Birey başkasını anlamak ve onun neyi neden yaptığını anlamasından ziyade bu durumu kendi yararına manipüle etme eğilimindedir. Ortaya çıkan durumu kendi bilinirliliği üzerine katkı sağlama amacıyla kullanmaktadır.
Üçüncü kavram davranışın ilişkilendirildiği kendilik şemalarıdır. Duyarlı olmak sağlıklı kendilik şeması ile ilişkili bir durumdur. Kişinin kendine dair olumlu ve tutarlı bir algıya sahiptir. Aynı zamanda diğerlerinin ihtiyaçlarına duyarlı olmayı kişisel bütünlüğünün bir parçası olarak görür. Duyar kasmada ise genellikle “gerçek benlik” ile “ideal benlik” arasında bir uyumsuzluk vardır. Birey çevresindeki beklentilere uygun bir “rol” oynayıp bu boşluğu kapatmaya çalışır. Bu doğal olarak bireyin sahte bir benlik oluşturma sürecinin bir parçası da olmaktadır.
Dördüncü kavram psikolojik dinamiklerdir. Duyarlı kişi genelde içsel kontrolü ve özsaygısı yüksek bireylerdir. Ortaya koydukları eylemler dışarıdan bir onay veya bir ödül beklentisi olmadan gerçekleşir. Anlam arayışı ve kendini gerçekleştirme gibi daha üst düzeyde bir psikolojik ihtiyaçla ilgilidir. Duyar kasmada ise özsaygısı kırılgan ve dışa dönük kontrol odağındaki kişilerde çok daha sık görülür. Birey dışarıdan takdir ve beğeni alarak kendini değerli hissetmeye çalışmaktadır. Bu güven eksikliği veya narsisistik özelliklerle bağlantılı olabilmektedir.
Sonuç olarak duyarlı olmak genellikle olumlu bir duygu yaratır. Samimiyetleri, yardımsever oluşları ve empati yapabilen güvenli bireyler olarak görülür ve bilinirler. O anki olayın sıcaklığı geçse bile benzer bir olayla karşılaştıklarında duygu ve davranışlarında bir tutarlılık vardır. Duyar kasanlar ise başta samimi gibi görülseler de zamanla samimiyetsiz gelen bu insanlar gerçek bir hassasiyetten ziyade dikkat çekme ve manipülasyon amacı taşırlar. Olayların ilk tepkileri geçtiğinde unutup yeni çıkan olaylarda kendilerine yer ararlar.
Klnk. Psk. Dr. Mehmet Özdemir